Theo đại diện của Bộ, ước tính ngân sách sẽ tiêu tốn khoảng 9.200 tỷ đồng mỗi năm nếu đề xuất thành hiện thực. Đây là một con số lớn, đặt trong bối cảnh này lại càng dễ gây thêm bất bình.

Dư luận thường bức xúc nếu họ thấy một chính sách được đề xuất có thể gây ra "bất công", giúp một nhóm đối tượng hưởng lợi hơn so với số đông. Điều này càng tế nhị nếu chính sách kể trên được đề xuất bởi chính cơ quan Nhà nước đại diện hoặc gần gũi với nhóm đối tượng hưởng lợi đó. Những chính sách như vậy rất dễ bị chụp mũ là "cục bộ", "lợi ích nhóm", vốn là những vấn đề mà Nhà nước vẫn tìm cách hạn chế trong quá trình làm chính sách. Ngoài việc chống tiêu cực, đây còn là chuyện công bằng, bình đẳng, không đặc quyền đặc lợi giữa mọi người trong cùng một quốc gia, vốn cũng là một nguyên tắc cốt lõi mà Hiến pháp Việt Nam ghi nhận.

Tuy nhiên, nguyên tắc công bằng, không cục bộ không phải là không có các ngoại lệ. Cũng giống như nguyên tắc không phân biệt đối xử trong cuộc sống, nguyên tắc công bằng, không cục bộ trong làm chính sách cũng cần "chiếu cố" các trường hợp cần thiết, thỏa đáng. Các quy định về chống "lợi ích nhóm" cũng gián tiếp không cấm việc làm chính sách có lợi cho một nhóm cụ thể nếu lợi ích đó là "thỏa đáng". Điều đó nghĩa là trong việc phản biện một chính sách có dấu hiệu "cục bộ" như trên, cần phải đánh giá xem chính sách đó có rơi vào trường hợp ngoại lệ, "thỏa đáng" hay không. Và đây là việc làm đòi hỏi sự tỉnh táo. Bởi vì ngoài việc nếu ngoại lệ quá nhiều thì nguyên tắc sẽ trở nên vô ích, việc chấp nhận một trường hợp là ngoại lệ cũng có nghĩa là nếu có trường hợp tương tự khác, chúng ta sẽ phải chấp nhận thêm các ngoại lệ nữa. Không thể chỉ đòi ngoại lệ khi nó có lợi cho ta, và từ chối ngoại lệ khi nó có lợi cho người khác. Đó chính là tính nhất quán của pháp luật.

Nhưng như thế nào là ngoại lệ "thỏa đáng"? Không có định nghĩa về vấn đề này. Thực tế thì chúng ta không phải chưa bao giờ chấp nhận một chính sách có sự "ưu đãi" cho một nhóm đối tượng nào đó. Có một vài ngoại lệ điển hình, như "đền ơn đáp nghĩa" (các chính sách đối với con em thương binh, người có công với cách mạng), hỗ trợ người yếu thế (các chính sách với người nghèo, người dân tộc thiểu số, người khuyết tật), thu hút nhân tài (các chính sách với học sinh giỏi, người có khả năng đặc biệt), đặc thù ngành (chế độ phúc lợi cho một số ngành), hay thậm chí vì lý do phát triển kinh tế (ưu đãi đầu tư). Các chính sách ngoại lệ này thường phải thỏa mãn ít nhất hai điều kiện: nhằm giải quyết một vấn đề cấp bách hoặc để đem lại lợi ích lớn, và ngoại lệ này chỉ được phép có tính tạm thời trong giai đoạn xã hội chưa tự điều tiết để đem lại cân bằng được. Nếu ngoại lệ không vì một lý do cấp bách, không đem lại lợi ích lớn, và đặc biệt là kéo dài, thì sẽ gây ra bất công và vi phạm nguyên tắc công bằng trong làm pháp luật.

Những gì vừa được thảo luận ở trên có lẽ sẽ giúp ích trong việc đánh giá một chính sách như của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Cũng theo đại diện của Bộ, có hai lý do mà Bộ đề xuất như vậy, thứ nhất là "do nguyện vọng của các giáo viên", và thứ hai là để giúp giáo viên an tâm công tác, không bỏ nghề. Lý do thứ nhất khó có thể xem là thỏa đáng, nhưng lý do thứ hai thì có thể cần bàn bạc thêm. Thực tế thì hiện tượng giáo viên bỏ nghề vì lý do tài chính, đãi ngộ không tương xứng với công sức và trách nhiệm bỏ ra không phải là hiếm gặp. Vì vậy, có thể xem đề xuất của Bộ như một nỗ lực (chưa biết có hiệu quả hay không) để vừa ưu đãi cho nhóm đối tượng quan trọng này, vừa giúp hỗ trợ những khó khăn mà nghề giáo viên đang gặp phải. Nhưng điều kiện tiên quyết là Bộ Giáo dục và Đào tạo cần chứng minh được tính cấp thiết của vấn đề hoặc lợi ích lớn mà đề xuất này có thể giải quyết hoặc đem lại, và lộ trình cụ thể của việc chấm dứt biện pháp đãi ngộ này.

Sau khi nghe tôi chia sẻ những ý kiến trên, anh bạn tặc lưỡi "làm chính sách hóa ra dễ gây hiểu lầm như vậy". Tôi cho rằng anh nói đúng, nhưng vấn đề đó không phải không khắc phục được. Giải pháp chính là trách nhiệm giải trình minh bạch và rõ ràng với những đề xuất mình đưa ra. Điều này vừa tránh những dư luận nghi kị như thời gian vừa qua, vừa là cơ sở cho Quốc hội ra quyết định và nhân dân thực hiện quyền giám sát của mình trong xây dựng chính sách.

Lê Nguyễn Duy Hậu

MC Thanh Bạch và đạo diễn Lê Hoàng:

Ngọc My
Ảnh: FBNV

Để chuẩn bị cho công tác đưa thanh niên Long An sang Nhật làm việc trong năm 2024, tháng 12/2023, Đoàn công tác của tỉnh Long An do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Tấn Hòa làm Trưởng đoàn đã đến thăm công ty Nông nghiệp Berg Earth (tỉnh Ibaraki, Nhật Bản).

Công ty Nông nghiệp Berg Earth là một trong những công ty nông nghiệp hàng đầu của Nhật Bản, chuyên sản xuất và chế biến các sản phẩm nông nghiệp như rau, củ, trái cây...

Qua việc hợp tác với Berg Earth, Long An không chỉ đưa thanh niên sang đây làm việc nhằm giải quyết việc làm mà còn để họ học hỏi kinh nghiệm và nắm bắt công nghệ, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh nhà.

Cũng tại buổi làm việc, ông Phạm Tấn Hòa đã gặp gỡ, biểu dương sự nỗ lực của các thực tập viên người Long An trong thời gian qua. Ông đề nghị các thực tập viên cố gắng hoàn thành mọi công việc được giao một cách tốt nhất; rèn luyện nâng cao tay nghề, trình độ chuyên môn để sau khi về nước sử dụng những kiến thức học được để khởi nghiệp phục vụ cho quê hương, đất nước.

Sau cuộc gặp này, việc hợp tác lao động, chuyển giao công nghệ của 2 địa phương ngày càng mật thiết hơn, ngày càng có nhiều thanh niên Long An được đưa sang Nhật làm việc.

Ngày 14/11, đoàn công tác tỉnh Ibaraki (Nhật Bản) đã đến thăm Long An. Trong chuyến làm việc, đoàn công tác đã có buổi thảo luận với lãnh đạo tỉnh Long An và các tổ chức đào tạo, mở ra nhiều triển vọng mới cho nguồn nhân lực trẻ của tỉnh.

Theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Long An, tính đến ngày 26/11, toàn tỉnh đã đưa 1.147 lao động đi làm việc nước ngoài. Trong đó, chỉ riêng thị trường Nhật Bản đã có 724 người.

Con số 1.147 lao động là rất ấn tượng với một tỉnh có quy mô số người trong độ tuổi lao động (từ 15 tuổi trở lên) chỉ có 1 triệu người như tỉnh Long An. 1.147 lao động ra nước ngoài làm việc không chỉ mang về nguồn ngoại tệ cho quê hương, vốn làm ăn cho gia đình mà còn mang về 1.147 lao động có kỹ năng, nắm được cách làm việc ở nước ngoài để xây dựng, vận hành các mô hình tương tự tại quê nhà.

Trong giai đoạn 2020-2025, ngoại trừ năm 2021 có sự sụt giảm lao động Long An sang Nhật làm việc, còn lại tất cả các năm đều tăng dần theo thời gian. Nếu năm 2020 chỉ có 312 lao động tỉnh nhà sang Nhật là việc thì đến năm 2024 đã là 724 người.

Theo Thạc sĩ Lê Long Sơn, Tổng Giám đốc Esuhai Group (đơn vị liên kết đưa lao động Long An đi Nhật), sang Nhật làm việc không chỉ để tích lũy vốn làm ăn mà còn là để học tập.

Trong quá trình làm việc, người lao động có cơ hội được học tiếng Nhật, tác phong làm việc công nghiệp, kỹ năng mới phù hợp với công nghệ hiện đại, kinh nghiệm làm việc, các mối quan hệ... Từ đó, khi trở về Việt Nam, họ có thể phát triển sự nghiệp của riêng mình.

Mô hình đào tạo bền vững

Với quan điểm trên, chương trình đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng được Long An triển khai với mô hình đào tạo, tạo nguồn nhân lực rất chặt chẽ.

Ngay từ khi xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện Đề án Đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, Sở LĐ-TB&XH tỉnh Long An đã xác định kết hợp với chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua việc phái cử lao động của tỉnh Long An sang Nhật Bản làm việc.

Để làm được điều này, Sở LĐ-TB&XH phối hợp với đơn vị dịch vụ là công ty TNHH Esuhai và đơn vị đào tạo là Trường Cao đẳng Long An, Đại học Sư phạm kỹ thuật Vĩnh Long.

Người lao động tham gia chương trình sẽ trải qua 3 giai đoạn đào tạo.

Giai đoạn 1, người lao động được đào tạo chuyên môn kỹ thuật theo yêu cầu nhà tuyển dụng và tiếng Nhật, kỹ năng trước xuất cảnh.

Việc đào tạo chuyên môn kỹ thuật do Trường Cao đẳng Long An và Đại học Sư phạm kỹ thuật Vĩnh Long phụ trách. Các ngành nghề đào tạo chính là: Cơ khí, điện - điện tử, kỹ thuật ô tô, tự động hóa, IT, xây dựng, chế biến thực phẩm, chế biến thủy sản, chăm sóc sức khỏe...

Việc đào tạo tiếng Nhật, kỹ năng trước xuất cảnh sẽ do công ty TNHH Esuhai phụ trách. Ngoài tiếng Nhật, Esuhai chú trọng đào tạo  kỹ năng, tác phong làm việc trong môi trường Nhật Bản; định hướng mục tiêu và kế hoạch tiếp thu kỹ năng chuyên môn, kỹ năng quản lý, văn hóa Nhật Bản; trang bị kiến thức pháp luật cần thiết.

Giai đoạn 2, người lao động sẽ làm việc và học hỏi, tích lũy kinh nghiệm tại Nhật Bản. Giai đoạn này, nhiệm vụ quan trọng của người tham gia là hoàn thành tốt công việc được giao, tạo được sự tin tưởng từ quản lý. Từ đó, họ sẽ có cơ hội được học hỏi nâng cao năng lực tiếng Nhật, kỹ năng quản lý, kỹ năng làm việc.

Giai đoạn 3, khi hết hạn phái cử, người lao động có cơ hội trở thành cán bộ chủ chốt, làm việc với vai trò quản lý, cán bộ kỹ thuật tại các doanh nghiệp ở Nhật hoặc các doanh nghiệp Nhật đầu tư tại tỉnh nhà.

Để tạo nguồn cho chương trình, ngành LĐ-TB&XH Long An đã tổ chức nhiều hội nghị tuyên truyền, tư vấn tại các địa phương, trường học; đồng loạt tuyên truyền trên báo chí, truyền hình và phát thanh đến tận các cụm loa của xã, ấp.

Sở còn phối hợp với công ty TNHH Esuhai tổ chức hội nghị tư vấn kiến thức về đi làm việc nước ngoài cho 213 nhà giáo để tư vấn cho học sinh, sinh viên của trường; đến tận trường học để tư vấn chiêu sinh.

Theo bà Nguyễn Hồng Mai, Giám đốc Sở LĐ-TB&XH tỉnh Long An, trong năm 2025, Sở sẽ tiếp tục tăng cường công tác tạo nguồn, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn lao động và triển khai đồng bộ các chính sách, hoạt động hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, ưu tiên người lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo.

Đồng thời, Sở cũng sẽ tăng cường quản lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động khi họ đi làm việc ở nước ngoài; tìm nhiều phương án để huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lao động đã hết hợp đồng về nước.